Czego boi się nasze dziecko?
Każdy człowiek czegoś w mniejszym lub większym stopniu się boi. Możemy bać się śmierci, choroby, problemów finansowych. Nasze dzieci również odczuwają lęki, niepokoje. Część z tych lęków jest naturalna, związana z wiekiem dziecka. Same przychodzą i same odchodzą. Dziecko wyrasta z jednego rodzaju lęków, a po pewnym czasie przychodzą nowe. Lęki nasilają się w wieku: 2 i pół roku, 6-7 oraz 10 lat.
Na początku trzeba rozróżnić lęk od strachu. Strach odczuwamy w przypadku realnego zagrożenia, podczas gdy lęk powstaje na skutek wyobrażenia sobie zagrożenia. Może być to lęk odtwórczy, kiedy dziecko przywołuje z pamięci zagrożenie, którego już kiedyś doświadczyło lub lęk wytwórczy, kiedy maluch tworzy własny świat lęków, co jest związane z jego wyobraźnią.
Oto lęki rozwojowe, które pojawiają się w danym wieku i zazwyczaj same odchodzą. Oczywiście, występują różnice indywidualne, ale mówiąc ogólnie, każdy wiek ma swoje lęki.
Lęki w 2. roku życia
- Lęki słuchowe: pociągi, ciężarówki, burza, odkurzacz
- Lęki wizualne: ciemne kolory, pociągi, kapelusze
- Lęki przestrzenne: zabawka zabrana z normalnego miejsca, przeprowadzka do nowego domu
- Lęki społeczne: wyjazd matki, jej nieobecność w porze zasypiania
- Deszcz i wiatr
- Zwierzęta, szczególnie dzikie
Lęki w 2. i pół roku życia
- Wiele lęków, szczególnie przestrzennych
- Obawa przed ruchem albo przed przesuwaniem przedmiotów, przed nieoczekiwanymi relacjami przestrzennymi, np. gdy ktoś wchodzi do domu innymi drzwiami
- Zbliżające się duże przedmioty – np.: ciężarówka
Lęki w 3. roku życia
- Dominują lęki wizualne: starzy, pomarszczeni ludzie, maski, czarownicy
- Ciemność
- Zwierzęta
- Policjanci, złodzieje, włamywacze
- Wieczorne wyjścia rodziców
Lęki w 4. roku życia
- Powracają lęki słuchowe, szczególnie odgłosy silników
- Ciemność
- Dzikie zwierzęta
- Wyjście matki z domu, szczególnie wieczorem
Lęki w 5. roku życia
- Niewiele lęków, przeważnie wizualne
- Mniej obaw przed zwierzętami, złymi ludźmi, czarodziejami
- Konkretne, przyziemne obawy o potłuczenie się przy upadku, pogryzienie przez psa
- Ciemność
- Obawa, że matka nie wróci do domu
Lęki w 6. roku życia
- Duże natężenie stanów lękowych, wywołane przede wszystkim przez bodźce słuchowe – dzwonek do drzwi, telefon, nieprzyjemny sposób mówienia, odgłosy wydawane przez ptaki i owady
- Obawy przed światem nadprzyrodzonym – duchy, wiedźmy
- Lęk, że ktoś chowa się pod łóżkiem
- Lęki przestrzenne – obawa przed zgubieniem się
- Obawa przed żywiołami – ogień, woda, grzmoty
- Dziecko boi się samo zasypiać
- Obawa, że coś złego stanie się matce, że może umrzeć
- Lęk przed pobiciem przez innych
- Dziecko może bać się drobnych skaleczeń, drzazg, widoku krwi z nosa
Lęki w 7. roku życia
- Dużo lęków, przede wszystkim wizualnych – ciemność, strych, piwnice
- Cienie stają się duchami, czarownicami, potworami
- Lęk przed wojną, włamywaczami, ludźmi chowającymi się pod łóżkiem czy w szafie
- Lęk przed spóźnieniem się do szkoły
- Lęk przed brakiem akceptacji ze strony innych ludzi
Lęki w 8. i 9. roku życia
- Mniej leków i nie tak intensywne
- Dziecko mniej obawia się ciemności
- Lepsza umiejętność oceny sytuacji, obawy mają swoje uzasadnienie – dotyczą własnych zdolności i możliwości porażki, szczególnie w szkole
Lęki w 10. roku życia
- Dużo lęków
- Największe obawy związane są ze zwierzętami- szczególnie dzikimi i wężami
- Niektóre dzieci boja się ciemności, wysokich pomieszczeń, ognia, przestępców, złodziei
Czego nie wolno robić, gdy dziecko się boi
- Wyśmiewać się z lęków dziecka
- Zawstydzać go przed innymi
- Niecierpliwić się
- Kazać dziecku zmierzyć się na siłę z jego lękiem, dopóki nie jest gotowe na to; stosuj zasadę ,,małych kroków”
- Zakładać, że dziecko boi się z Waszej, albo z własnej winy
- Straszyć dziecka
- Stymulować lękliwości dziecka swoją własną lękliwą postawą wobec życia
- Uważać, że w tych lękach jest coś złego, nienormalnego
Co należy robić, kiedy dziecko się boi
- Daj dziecku opowiedzieć o swoim lęku
- Zrozum lęk dziecka
- Potraktuj jego lęki poważnie
- Pamiętaj, że dziecko samo z tego wyrośnie
- Pozwól, przynajmniej przez jakiś czas, na unikanie budzącej lęk sytuacji
Jeżeli dziecko nie może pozbyć się jakichś lęków mimo upływu czasu, należy mu w tym stopniowo pomagać. Jeśli nasza pociecha boi się psów, możemy powoli oswajać go z widokiem psa. Na początku pokazujmy zdjęcia psów, filmiki z psem, posłuchajmy szczekania psa. Potem możemy odwiedzić znajomych, którzy mają psa, najlepiej szczeniaka. Dziecko może obserwować psa z bezpiecznej odległości, może zobaczyć jak się bawimy z psem, jak inne dzieci się z nim bawią, ale nigdy nie zmuszajmy, aby dziecko do niego podeszło. Możemy tak systematycznie odwiedzać znajomego psa, zachęcać dziecko do podejścia coraz bliżej, pogłaskania, zabawy. Z czasem dziecko samo ,,odważy” się i pokona swój lęk.
W żadnym wypadku nie stosujemy terapii szokowej!!!
Jeszcze kilka sposobów na ,,walkę z potworami”, które zamieszkują szafy, stoją za zasłonką, czy siedzą pod łóżkiem.
- Zaprzeczanie – polega na mówieniu do dziecka, że potwory nie istnieją, że to tylko jego wyobraźnia. To metoda nieskuteczna, a nawet szkodliwa. Dziecko nie czuje wsparcia z naszej strony, zamyka się w sobie i przestaje nam ufać.
- Walka i wygnanie – pozbywamy się potworów z naszego domu za pomocą różnych obrzędów, broni: zapalamy świeczkę zapachową, której potwór nie lubi, używamy spryskiwacza z wodą i spryskujemy miejsce gdzie mieszka potwór, a on ucieka, wprowadzamy maskotkę – obrońcę, która strzeże pokoju przed potworami, itp.
- Oswajanie – zaprzyjaźniamy się z potworem. Mówimy dziecku, że potwory nic złego dzieciom nie robią, nie jedzą ich, ale za to uwielbiają cukierki, wystarczy go poczęstować, by stał się naszym przyjacielem. Dziecko musi mieć zawsze w zasięgu ręki miseczkę ze smakołykami.
Psycholog i terapeuta dziecięcy
Pracuję od kilku lat z tymi najmłodszymi i troszkę starszymi dziećmi z różnymi problemami rozwojowymi. Są to między innymi: choroby genetyczne, zaburzenia wieku rozwojowego, problemy emocjonalne i społeczne. Czytaj więcej.